Gorąca patriotka

Treść

165 lat temu urodziła się Maria Konopnicka. Twórczość tej wybitnej polskiej poetki i nowelistki przepełniona jest patriotyzmem i szczerym liryzmem. Wielkość jej dzieł stawia ją w rzędzie najwybitniejszych postaci historii literatury polskiej. Urodziła się 23 maja 1842 roku w Suwałkach, gdzie mieszkała po śmierci matki w 1854 roku jedynie z ojcem i pozostałym rodzeństwem. Wśród ulubionych książek czytanych Marii przez ojca było dzieło Tomasza ? Kempis "O naśladowaniu Chrystusa", które tak samo jak Ewangelie i przypowieści biblijne znała niemal na pamięć. Atmosfera powagi, żarliwego patriotyzmu i surowych nauk moralnych wyniesionych z rodzinnego domu zaowocowała w jej późniejszej pracy literackiej. W latach 1855-1856 uczyła się na pensji Sióstr Sakramentek w Warszawie, gdzie poznała się z Elizą Pawłowską, późniejszą Orzeszkową. Ich przyjaźń, scementowana wspólnymi zainteresowaniami literackimi, przetrwała całe życie. W 1877 r. Konopnicka przeniosła się do Warszawy, gdzie mieszkała do roku 1890. Tutaj też zaczęła pracować, udzielając korepetycji. Jej dom odwiedzało zawsze wielu ludzi. Od 1884 do 1886 roku redagowała pismo dla kobiet "Świt". Brała także udział w konspiracyjnych i jawnych akcjach społecznych. Po 1890 r. przebywała za granicą: we Włoszech, w Czechach, Niemczech, Austrii, Szwajcarii, Francji. Stale jednak utrzymywała kontakt z krajem, współpracując z wydawnictwami, prasą krajową, zrzeszeniami polskimi na obczyźnie, Macierzą Szkolną i komitetami pomocy dla wywłaszczonej ludności Górnego Śląska i Wielkopolski. Współorganizowała także międzynarodowy protest przeciwko prześladowaniu dzieci polskich we Wrześni (1901-1902). Poza tym brała udział w walce o prawa kobiet, akcji potępiającej represje władz pruskich, a także w pomocy na rzecz więźniów politycznych i kryminalnych. W dowód uznania za swoją pracę otrzymała w 1903 r. zakupiony ze składek społeczeństwa dworek w Żarnowcu. Jako poetka zadebiutowała w prasie w 1870 roku. Jej twórczość już od samego początku nabrała dużego znaczenia literackiego. Zachęcona dobrym przyjęciem wierszy przez rodaków i znajomych pisarzy, m.in. Henryka Sienkiewicza, z zapałem rozwijała swój poetycki talent. Używała pseudonimów: Marko, Jan Sawa, Jan Waręż i innych. Od 1881 r. zajmowała się krytyką literacką, którą uprawiała początkowo na łamach "Kłosów", "Świtu", "Gazety Polskiej", "Kuriera Warszawskiego", a następnie w wielu innych pismach. Trwałą i stale cieszącą się wielkim uznaniem częścią jej pisarskiego dorobku jest jednak głównie twórczość poetycka oraz proza dla dzieci. Zarówno w swej pracy literackiej, jak i w społecznym działaniu nie pozostała obojętna wobec żadnego z ważnych zagadnień społecznych i politycznych swojego czasu. Jej wiersze, które wyrastają z umiłowania polskiego ludu i ziemi ojczystej, przenika głęboki patriotyzm. W historii literatury zapisała się jako twórczyni poezji żywej, mówiącej o problemach aktualnych, drażliwych, szczególnie palących. Konopnicka w swej poezji z wielką mocą uderza w struny buntowniczo-społeczne i narodowe. Zwraca się ku nizinom społecznym, odsłaniając panującą nędzę, ciemnotę i demoralizację oraz całkowite wywłaszczenie jednostki z jej ludzkich praw i możliwości rozwoju duchowego. Co więcej, alarmuje, że zjawiska te nie są tylko przypadkowymi anomaliami, ale że to współczesny ustrój społeczny wytwarza tę przepaść między krzywdzicielami a krzywdzonymi. Jej apele programowe potępiały marazm i konformizm, głosiły przywiązanie do ziemi ojczystej, miłość i szacunek dla ludu, a także postawę maksymalizmu życiowego - wzywały do życia aktywnego i odważnego, które stawia sobie szczytne cele i zdolne jest do wielkich ofiar. W podtekstach zawartych w utworach wyrażała tragizm niewoli Polaków pod zaborami, jak również nakaz patriotycznej wierności i nadzieję na przyszłe zmartwychwstanie Ojczyzny. Patriotyczny optymizm Marii Konopnickiej najwyraźniej uzewnętrznił się w wierszu "Rota" z 1908 roku. Wezwanie do obrony przeciwko pruskim ciemiężcom przekształciła tu w wizyjną zapowiedź zwycięskiej walki o wolność. Wśród innych jej utworów należy wymienić m.in. zbiory nowel - "Dym", "Ludzie i rzeczy", "Mendel Gdański", "Miłosierdzie gminy", zbiory wierszy - "Śpiewnik historyczny", "Wolny najmita", poemat "Pan Balcer w Brazylii" czy utwory poświęcone dzieciom, tj. "O Janku Wędrowniczku", "O krasnoludkach i sierotce Marysi", "Na jagody" oraz "Nasza szkapa". Poetka zmarła 8 października 1910 roku we Lwowie i została pochowana na cmentarzu Łyczakowskim. Piotr Czartoryski-Sziler, "Nasz Dziennik" 2007-05-23

Autor: ea